Ορολογία - Γενικά στοιχεία
Ο αυτισμός αποτελεί μία σοβαρή και εκτεταμένη διαταραχή της ανάπτυξης. Ο όρος εκτεταμένη (ή διάχυτη) αναφέρεται στη σύνθετη φύση της διαταραχής, καθώς επηρεάζει τρεις περιοχές της ανάπτυξης: την κοινωνική αλληλεπίδραση, την επικοινωνία και τη φαντασία. Αυτές οι τρεις περιοχές αποτελούν την τριάδα των διαταραχών, δηλαδή τον πυρήνα των κλινικών γνωρισμάτων του αυτισμού.
Διάφορες ερμηνευτικές προσεγγίσεις έχουν επιχειρήσει να προσδιορίσουν τη διαταραχή. Τα ευρήματα γενετικών ερευνών καταδεικνύουν την νευροβιολογική βάση του αυτισμού. Ο αυτισμός υφίσταται από τη γέννηση ενός παιδιού και εξελίσσεται κατά τα πρώτα τρία χρόνια της ζωής του. Η συχνότητα εμφάνισης του αυτισμού στο γενικό πληθυσμό κυμαίνεται από 2 έως 11 ανά 10.000 άτομα με μεγαλύτερη αναλογία των αγοριών σε σχέση με τα κορίτσια (3-4 αγόρια προς ένα κορίτσι).
Επιπλέον, η παρουσία νοητικής καθυστέρησης σε άτομα με αυτισμό ενισχύει τη σύνθετη οργανική φύση της διαταραχής. Έχει βρεθεί ότι το 23% των ατόμων με αυτισμό έχουν δείκτη νοημοσύνης μεγαλύτερο από το φυσιολογικό, ενώ το υπόλοιπο 77% έχει και νοητική καθυστέρηση: 50% των ατόμων με αυτισμό έχουν μέτρια έως ελαφριά νοητική καθυστέρηση και 27% έχουν βαριά νοητική καθυστέρηση .
Πρόσφατα, ο όρος «διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές» έχει αντικατασταθεί από τον όρο «Διαταραχές του Αυτιστικού Φάσματος» που περικλείει και άλλες διαταραχές όπως το σύνδρομο Rett και το σύνδρομο Asperger. Η νέα ορολογία υποδηλώνει ότι ο αυτισμός είναι η κυρίαρχη και πιο συχνή αναπηρία από την ομάδα των διαταραχών του αυτιστικού φάσματος. Τα άτομα με σύνδρομο Asperger έχουν υψηλή λειτουργικότητα , παρουσιάζουν σοβαρές δυσκολίες στις κοινωνικές σχέσεις αλλά έχουν φυσιολογική ανάπτυξη της ομιλίας και υψηλότερο γνωστικό επίπεδο σε σχέση με αυτά που έχουν κλασσικό αυτισμό .
Η τριάδα διαταραχών των ατόμων με διαταραχές αυτιστικού φάσματος
Τα βασικά χαρακτηριστικά των διαταραχών του αυτιστικού φάσματος είναι: α) η ποιοτική παρέκκλιση στην κοινωνική αλληλεπίδραση, β) στην επικοινωνία και γ) στη φαντασία
Αναλυτικά στοιχεία
Α) Η ποιοτική παρέκκλιση στην κοινωνική συναλλαγή εκδηλώνεται με τουλάχιστον δύο από τα ακόλουθα:
- φανερή παρέκκλιση στη χρήση πολλών μη λεκτικών συμπεριφορών, όπως η βλεμματική επαφή, η έκφραση προσώπου, η στάση του σώματος και οι χειρονομίες για τη ρύθμιση της κοινωνικής συναλλαγής,
- αδυναμία στην ανάπτυξη ανάλογων με το αναπτυξιακό επίπεδο σχέσεων με συνομηλίκους,
- απουσία αυθόρμητης συμμετοχής σε απολαύσεις, ενδιαφέροντα ή επιτεύγματα με άλλους ανθρώπους και
- έλλειψη κοινωνικής ή συγκινησιακής αμοιβαιότητας.
Β) Η ποιοτική παρέκκλιση στην επικοινωνία εκδηλώνεται με τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα:
- καθυστέρηση, ή πλήρης έλλειψη της ανάπτυξης της ομιλούμενης γλώσσας (που δε συνοδεύεται από εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας, όπως οι χειρονομίες ή η μίμηση),
- σε άτομα με επαρκή ομιλία, έκδηλη παρέκκλιση της ικανότητας για έναρξη ή συνέχιση μίας συζήτηση με άλλους,
- στερεότυπη και επαναληπτική χρήση της γλώσσας ή χρήση ιδιοσυγκρασιακής γλώσσας, και
- έλλειψη ποικίλου, πηγαίου παιγνιδιού με παίξιμο ρόλων ή κοινωνική μίμηση, ανάλογου με το αναπτυξιακό επίπεδο.
Γ) Τα περιορισμένα, επαναληπτικά και στερεότυπα πρότυπα συμπεριφοράς, ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων εκδηλώνονται με τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα:
- περιορισμένη ενασχόληση με έναν ή περισσότερους στερεότυπους και περιορισμένους τύπους ενδιαφερόντων, η οποία είναι μη φυσιολογική είτε σε ένταση είτε σε εστίαση,
- προφανής μονοκόμματη εμμονή σε συγκεκριμένες μη λειτουργικές συνήθειες ή τελετουργίες,
- στερεότυποι και επαναληπτικοί κινητικοί μαννιερισμοί (π.χ. κτυπήματα ή συστροφές των χεριών ή των δακτύλων ή περίπλοκες κινήσεις ολόκληρου του σώματος), και
- επίμονη ενασχόληση με τμήματα αντικειμένων.
Τέλος, καθυστέρηση ή ανώμαλη λειτουργία σε τουλάχιστον μία από τις ακόλουθες περιοχές με έναρξη πριν από την ηλικία των 3 ετών: (α) κοινωνική συναλλαγή, (β) γλώσσα, όπως χρησιμοποιείται στην κοινωνική επικοινωνία ή (γ) συμβολικό παιγνίδι.
Τα παραπάνω προέρχονται από τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών για παιδιά με αυτισμό ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΜΗΜΑ: ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΕΡΓΟ: «Αναλυτικά Προγράμματα»
Υπεύθυνη Ομάδας: Σοφία Μαυροπούλου
ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ:
Ασωνίτου
Γρηγορίου Φωτεινή
Κακλαμανάκη Ελένη
Κούρτη Βενετία
Μαγαλιού Ευαγγελία
Μητροπούλου Ευδοκία
Παίζη Όλγα
Τσακπίνη Καλλιόπη
Τσιούρη Ιωάννα
Τσιραμπίδου Μαρία
Καρζή
2. Αναλυτικά Προγράμματα Αυτισμού